Pustułka zwyczajna

Hej w dzisiejszym poście dziś następny post o gatunku ptaku o, którym dowiedziałam się oglądając dziś rano  policję dla zwierząt Phoenix.

Pustułka zwyczajna

Pustułka zwyczajna, pustułka, sokół pustułka  gatunek średniej wielkości ptaka drapieżnego z rodziny sokołowatych (Falconidae).

Występowanie
Zamieszkuje prawie całą Europę po wyżyny i wysokie Alpy oraz do wschodniej Azji z wyjątkiem koła podbiegunowego, a Afrykę na południe od Sahary. Najwięcej pustułek zasiedla Europę Zachodnią – Niemcy (50-60 tysięcy par), Wielką Brytanię (52 tysięcy par), Hiszpanię (25-30 tysięcy par). Obserwuje się stopniowe zasiedlanie miast wschodniej Europy.

W Polsce dawniej średnio liczny, obecnie nieliczny ptak lęgowy, rozpowszechniony, najliczniejszy sokół w całym kraju przez cały rok. Występuje też w Tatrach. Nie wszędzie jednak spotkanie z tym drapieżnikiem jest jednakowo prawdopodobne. Najrzadziej widuje się go w północno-wschodnich regionach. Zimą pustułki są nielicznie widywane, regularnie jedynie na zachodzie. Przylatują od początku marca do połowy kwietnia. Zaczynają odlatywać w sierpniu, kończąc ten proces w listopadzie (najczęściej jednak w październiku). Od lat 60. i 70. XX wieku jej liczebność spada. W 2006 w Polsce stwierdzono około 2000 par pustułek, podczas gdy w całej Europie około 200 tysięcy par, z trendem spadkowym. Spośród ptaków drapieżnych łatwa do obserwacji, lecz pomimo to bardzo często mylona z krogulcem lub kobuzem. Jednak to ona jest najczęściej spotykanym ptakiem drapieżnym. Najliczniej zasiedla polskie tereny uprawne (w ostatnich dekadach coraz rzadziej) i osiedlowych blokowiskach. Krajowa populacja liczy sobie obecnie maksymalnie 3000 par lęgowych. Wydaje się, że liczebność miejskich ptaków znajduje się na stabilnym poziomie, choć pomoc ze strony człowieka może sprzyjać jej wzrostowi. Zauważono też zasiedlanie nowych miast we wschodniej i północnej Polsce. Na 300-350 par pustułek żyjących na Nizinie Mazowieckiej w 2004 roku aż 1/3 z nich mieszkała w miastach.

 

Podgatunki
Wyróżnia się 11 podgatunków. Większość z nich jest dobrze opisana, choć niektóre mogą być wyznaczone na błędnych przesłankach. Wiele z nich nie różni zbytnio pod względem morfologii. Tropikalne afrykańskie formy zaznaczają się u samców mniejszym udziałem szarej barwy w upierzeniu.

• pustułka zwyczajna (Falco tinnunculus tinnunculus) – umiarkowana strefa Europy, Ameryki Północnej oraz Azja na północ od Himalajów po Morze Ochockie. Północnoazjatyckie populacje migrują na południe zimą. Nie przekracza jednak bariery najwyższych gór świata, ale kieruje się na zachód.
• Falco tinnunculus perpallidus – północno-wschodnia Syberia do północno-wschodnich Chin i Korei.
• Falco tinnunculus interstictus – gnieździ się we wschodniej Azji od Tybetu do Korei i Japonii. Na południe areał sięga Indochin. Zimuje na południowym terenie występowania od Indii po Filipiny.
• Falco tinnunculus objurgatus – pojawia się w zachodnich, wschodnich Ghatach i paśmie Nilgiri w Indiach, ale też na Sri Lance. Wyróżnia się rudymi nogawicami o ciemnoszarą głową u samca.
• Falco tinnunculus canariensis – widywany na Maderze i zachodniej części Wysp Kanaryjskich, starszy kanaryjski podgatunek.
• Falco tinnunculus dacotiae – w lokalnym języku: sarnicolo. Areał obejmuje wschodnie partie Wysp Kanaryjskich: wyspy Fuerteventura, Lanzarote, Archipelag Chinijo. Wyewoluował później niż podgatunek canariensis.
• pustułka ciemnoplama (Falco tinnunculus neglectus) – jego areał ogranicza się do północnej części Republiki Zielonego Przylądka.
• pustułka wyspowa (Falco tinnunculus alexandri) – południowo-zachodnie wyspy Republiki Zielonego Przylądka.
• Falco tinnunculus rupicolaeformis – spotykany na Półwyspie Arabskim oprócz pustyń i obszar wzdłuż Morza Czerwonego w kierunku Afryki.
• Falco tinnunculus archerii – zamieszkuje w Somalii, wybrzeże Kanii oraz archipelag Sokorty.
• pustułka sahelska (Falco tinnunculus rufescens) – zamieszkuje wschodni Sahel po Etiopię, a na południe jego areał sięga doliny Konga, na południu Tanzanii, a na północnym wschodzie Angoli.

Charakterystyka


Cechy gatunku
Średniej wielkości sokół. Grzbiet i pokrywy skrzydłowe zawsze rdzawobrązowe z czarnymi, trójkątnymi plamami, również pazury są czarne. Samica jest bardziej brązowa z wierzchu i ma kreskowaną głowę. U obu płci spód ma kremową barwę o gęstym nakrapianiu. Niebieskawoszary ogon jest długi, u samca z widoczną z daleka szeroką, biało obrzeżoną, czarną pręgą, u samicy oprócz szerokiej, czarnej pręgi występuje szereg węższych, ciemnych prążków. Rozszerza się na końcu. Skrzydła wąskie, długie i ostro zakończone na kształt sierpa. Na lotkach widoczna czerń. Głowa i ogon samca popielate z delikatnym wąsem, wierzch ciała rdzawoczerwony z ciemnymi plamami, spód ciała jaśniejszy z żółtawym nalotem oraz czarnymi kropkami i kreskami. Kuper i wierzchnia strona ogona u samca są niebieskoszare. Samica na grzbiecie brązowa, głowa popielata z czarnymi plamkami i prążkami. Jest mniej kontrastowa.
Nogi, obwódka wokół oczu i woskówka na dziobie żółte, oko prawie czarne. Górna część dzioba jest zakrzywiona i zachodzi na część dolną. Młode samce pustułki podobne do samicy i dopiero z wiekiem nabierają właściwych barw. Z większej odległości rozpoznawalne przede wszystkim po charakterystycznym zawisaniu z trzepotaniem skrzydłami nad jednym miejscem.
Helbig w latach 90. w oparciu o analizy genetyczne potwierdził bliskie pokrewieństwo pustułek i trzech gatunków z grupy Hypotriorchis — kobuza (F. subbuteo), sokoła skalnego (F. eleonorae) i sokoła śniadego (F.concolor) Wymiary średnie

Długość ciała z dziobem i ogonem

33-37 cm

 

Rozpiętość skrzydeł

68-78 cm

 

Długość ogona

15–18 cm

 Masa ciała

samica
ok. 190–280 g

samiec
ok. 180–230 g


Zachowanie
Pustułki są częściowo osiadłe. Wędrówek podejmują się populacje zamieszkujące obszary północne lub osobniki młodociane. Zwykle lecą samotnie, tylko niekiedy przemieszczają się w grupkach po kilka osobników. Starsze lecą na południe Europy, a młodsze do Afryki. Najczęściej obserwowana w trakcie zawisania w powietrzu, gdy trzepocze skrzydłami. Długi ogon pomaga w gwałtownym wykonywaniu powietrznego zwisu. Nawet wśród miejskiego zgiełku jej obecność daje się poznać po przenikliwym pisku – wysokiego, szybko powtarzanego "kijkijkijkij". Odzywa się zwykle w locie.

Nazewnictwo
Polska nazwa ptaka wywodzi się od rosyjskiego "pustoj", co oznacza "głupi". Tak negatywne określenie nadali jej jednak sokolnicy, którzy nie mogli wyszkolić tego gatunku do polowania na ptaki. Uważali zatem, że brakuje mu zdolności niezbędnych do nauki nowych umiejętności. Wynika ona jednak głównie ze sposobu latania oraz taktyki chwytania ofiar. Pomimo to Cade w latach 80. pustułki zaliczył do najbardziej prymitywnych spośród żyjących obecnie sokołów.


Biotop
Zadrzewienia śródpolne z kępami wysokich drzew, głównie sosen, obrzeża rozległych lasów wśród pól i łąk, szpalery, w górach okolice skał z porębami leśnymi. Bardzo często w okolicach bezleśnych, rolnych i terenach zurbanizowanych w centrach dużych miast. Gnieździ się na obrzeżach większych drzewostanów, urwiskach kamieniołomów i piaskowni, wśród skał i w centrach miast na wysokich budynkach. Szklane i metalowe konstrukcje i wieże kościołów pełnią funkcje zastępcze naturalnych urwisk i półek. Już w XIX wieku pustułki rozpoczęły się adaptować do życia w śródmiejskich dzielnicach. Unika natomiast całkowicie zagospodarowanych pól uprawnych, wydm i stepów.
Pustułki lubią przesiadywać na przydrożnych słupach, liniach energetycznych i innych dobrze widocznych obiektach. Ignorują zwykle przejeżdżające pojazdy. Żerują zwykle na otwartych przestrzeniach z niską, kępowatą roślinnością, gdzie łatwo o małe ssaki.

Okres lęgowy

Toki
Gatunek monogamiczny. Zdarza się jednak, że samce kojarzą się z dwiema samicami.

Gniazdo
Najczęściej w starych gniazdach po wronach, srokach i innych krukowatych, szponiastych, czapli umieszczone w górnych partiach wysokich sosen, w szczelinach skalnych i bardzo rzadko w dziuplach drzew, a także w załomach i gzymsach murów miejskich budynków i wież. Korzysta także ze skrzynek lęgowych, zwłaszcza typu półotwartego.

Jaja

Około połowy maja (również od marca do czerwca) składa 3–7 jaj, które są równobiegunowe, owalne o tępych biegunach, o średnich wymiarach 40 × 32 mm i ubarwieniu białożółtym, szaroróżowym lub ceglastoróżowym z gęstymi plamami koloru rdzawobrązowego.

Wysiadywanie i pisklęta
Od złożenia ostatniego jaja trwa ok. 28–32 dni. Samiec karmi partnerkę jeszcze nawet przed złożeniem jaj. Robi to aż potomstwo nie osiągnie 10 dnia życia. Młode przebywają w gnieździe przez okres 27–35 dni. Dojrzałość płciową osiągają w wieku 10 miesięcy.

Pożywienie
Zależne od miejsca występowania. Na terenach wiejskich głównie owady (również pszczoły), myszy domowe, badylarki, norniki, nornice, ryjówki,, krety i inne gryzonie (70% pokarmu). Pustułki żyjące w miastach (bez pól i parków, a bardziej gęstą zabudową) polują niemal wyłącznie na ptaki, w szczególności na wróble, szpaki, sikory, drozdy, mazurki, skowronki i bardzo zwinne jerzyki. Chętnie wybierają na pokarm niedoświadczone młode, bo przez długi ogon jej lot cechuje ograniczona zwinność i szybkość. Jeśli na terenie miasta znajduje się więcej wolnej przestrzeni częściej stara się chwytać gryzonie. Na skalistych obszarach poluje również na jaszczurki zwinki. Większy udział w diecie w ciepłych regionach odgrywają gady i owady.
W wybranym miejscu zawisa z opuszczonym ogonem i uniesionymi, szybko poruszanymi skrzydłami i w razie dostrzeżenia zwierzyny ostro pikuje w dół. Często manewr musi powtarzać, bo nie kończy się on sukcesem. Tam, gdzie jest większa obfitość pokarmu, jak świeżo skoszone łąki, można spotkać większą liczbę tych ptaków, choć poza okresem lęgowym prowadzą samotniczy tryb życia. Polowania na ptaki zdarzają się zwykle latem, zwłaszcza w lipcu, i zimą, szczególnie w styczniu. Skuteczność łowów jest bardzo dobra, gdy weźmie się pod uwagę słabe przystosowanie pustułki do takiej zwierzyny – słabe i krótkie nogi oraz długie sterówki powodują wolniejszy lot niż u kobuza czy sokoła wędrownego. Skutkuje to odpowiednią taktyką polowania – chwyta przeważnie ptaki, które siedzą na dachach lub unikają przemoczenia piór przez deszcz lub śnieg. Zimą jej ofiary są o tyle łatwiejsze do schwytania, że często skupiają się w stada. Drapieżnik ma jednak problem ze ściganiem zwierzyny w locie. Wiosną i jesienią łupem padają głównie nornikowate. Ochrona
Na terenie Polski gatunek ten jest objęty ścisłą ochroną gatunkową. Wymaga ochrony czynnej, np. poprzez wywieszanie budek lęgowych.
Na terenach rolniczych głównym zagrożeniem jest stosowanie DTT i jego pochodnych (od lat 60. notuje się stopniowy spadek liczebności pustułek w Polsce). Niegdyś myśliwi mylili tego ptaka z krogulcem i dokonywali jego odstrzału. Proceder stracił na sile wraz z objęciem krogulca w 1976 roku prawną ochroną. Negatywnie odbija się również zmniejszenie różnorodności krajobrazu rolniczego. Jednak nie tylko człowiek ma obecnie wpływ na populację pustułek. Kruki plądrują gniazda tego drapieżnika i zmniejszają sukces lęgowy. Z kolei wycofujące się z wielu miejsc wrony pozbawiają ten gatunek gniazd, które chętnie zajmował. Podobnie rzecz się ma ze zmniejszającymi się liczebnie koloniami gawronów.

   

 

Pa, Pa don't copy